ตำนานนายฮ้อย คาวบอยไทยแลนด์ (นวนิยายเรื่อง เมี่ยงคำ)

อาชีพนายฮ้อยเริ่มต้นในช่วงเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง ภาวะสงครามทำให้มีความต้องการข้าวในตลาดโลกมากขึ้น ชาวนาภาคกลางต้องเร่งขยายพื้นที่ทำนาจึงต้องการใช้แรงงานวัวควายจำนวนมากและกองทัพญี่ปุ่นก็ต้องการขอซื้อวัวควายไปเป็นอาหารเพื่อเลี้ยงทหารที่ประจำการในพื้นที่ต่าง ๆ เป็นจำนวนมากด้วยเช่นกัน เรื่องนี้สร้างความปวดเศียรเวียนเกล้าให้กับรัฐบาลไทยสมัยจอมพล ป พิบูลสงคราม เป็นอย่างมาก เพราะขืนปล่อยให้เป็นอย่างนี้ต่อไปวัวควายในประเทศคงขาดแคลนจนต้องเรียกประชุมเป็นวาระแห่งชาติเพื่อจำกัดไม่ให้นำวัวควายออกนอกพื้นที่ แต่ก็ไม่สามารถหยุดยั้งความต้องการของกองทัพญี่ปุ่นได้จนวัวควายในแถบภาคกลางลดน้อยลงเรื่อย ๆ

ส่วนภาคอีสานยังมีวัวควายอยู่จำนวนมากราคาก็ถูกแสนถูกชาวบ้านจึงรวมกลุ่มกันขึ้นมาเรียกว่านายฮ้อย ทำหน้าที่ซื้อวัวควายในหมู่บ้านและพื้นที่ใกล้เคียงแล้วรวบรวมไปขายยังภาคกลาง สมัยนั้นคนที่จะเป็นนายฮ้อยต้องมีคุณสมบัติหลายอย่าง ไม่ใช่คิดอยากเป็นก็เป็นได้เลย

การค้าขายของนายฮ้อยจะเริ่มต้นหลังฤดูเก็บเกี่ยวข้าวลากยาวไปจนถึงฤดูทำนาเพื่อป้องกันวัวควายไปเหยียบย่ำที่นาของชาวบ้าน เมื่อรวบรวมวัวควายได้พอประมาณแล้วเหล่านายฮ้อยทั้งหลายจะร่วมกันทำพิธีบายศรีสู่ขวัญผูกข้อต่อแขนและหาฤกษ์ยามก่อนต้อนฝูงวัวควายออกไปขาย นายฮ้อยที่เข้าร่วมทำพิธีจะต้องดื่มน้ำสาบานร่วมกันเพื่อแสดงความซื่อสัตย์สุจริตและสัญญาว่าจะไม่เอาเปรียบคดโกงกัน จากนั้นก่อนออกเดินทางก็จะสั่งเสียภรรยาให้อยู่ดูแลบ้านช่องและเลี้ยงดูลูก ๆ ให้ดี

ขบวนวัวควายที่นำไปขายแต่ละครั้งมีจำนวนหลายร้อยตัวบางเที่ยวมีมากถึงพันตัว การเลือกนายฮ้อยจึงต้องคัดสรรผู้ที่มีลักษณะเหมาะสม คุณสมบัติเบื้องต้นของนายฮ้อยคือต้องผ่านการบวชเรียนมาก่อนเพราะสมัยก่อนนั้นไม่มีโรงเรียน ดังนั้นคนบวชเรียนมาคือคนที่มีความรู้และยังต้องมีความรู้เฉพาะทางในการดูลักษณะวัวควายที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ สามารถอ่านออกเขียนได้ พูดสื่อสารภาษากลางได้ มีความรู้และชำนาญเส้นทาง นอกจากนี้หากมีความสามารถด้านคาถาอาคมวิชาป้องกันตัวจะได้รับพิจารณาเป็นพิเศษ ทั้งนี้ก็เพื่อป้องกันเหตุเพศภัยที่จะเกิดขึ้นระหว่างเดินทาง

นายฮ้อยในสมัยนั้นต้องต้อนฝูงวัวควายเดินด้วยเท้าโดยมีจุดหมายปลายทางส่วนใหญ่อยู่ที่อำเภอพนัสนิคมจังหวัดชลบุรี ซึ่งเป็นตลาดนัดวัวควายที่ใหญ่ที่สุดในตอนนั้น ด้วยระยะทางที่ยาวไกลระหว่างทางจึงอาจเกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันขึ้นหลายอย่าง เช่นว่าวัวควายที่ต้อนไปบางตัวเกิดเจ็บป่วยรักษาไม่หายล้มตายลงระหว่างทางทำให้ขาดทุนป่นปี้ก็มี แต่ที่น่ากลัวที่สุดคือพวกโจรที่คอยดักปล้นทำร้ายอยู่เป็นประจำ โดยเฉพาะเขตอำเภอปากช่องในสมัยนั้นจัดเป็นพื้นที่สีแดงที่ต้องระวังเป็นพิเศษ นายฮ้อยทุกคนจึงต้องพกดาบพกปืนไว้คอยป้องกันตัวและทรัพย์สิน ขึ้นชื่อว่าเป็นลูกผู้ชายต้องไว้ลายกันสักหน่อย

เมื่อขายวัวควายจนหมดแล้วนายฮ้อยจะพากันเดินเท้าจากอำเภอพนัสนิคมมาที่หัวลำโพงเพื่อนั่งรถไฟกลับสู่แดนอีสาน ระหว่างรอเพื่อนพ้องที่ยังขายไม่หมดตามมาสมทบในภายหลัง เหล่านายฮ้อยจะพากันไปซื้อหาเสื้อผ้าเครื่องประดับเพื่อนำกลับไปเป็นของฝากลูกเมียที่บ้าน ปู่เล่าว่าของฝากที่ทำให้ย่าประทับใจที่สุดในตอนนั้นเป็นสร้อยคอทองคำแท้เส้นยาวมากจนพันรอบคอได้ถึงสามรอบ

ในระหว่างที่เดินทางกลับ หัวหน้านายฮ้อยจะส่งคนมาแจ้งข่าวให้ทางบ้านรู้ล่วงหน้าว่าจะเดินทางมาถึงเวลาเท่านั้นเท่านี้  เมื่อเดินทางเข้าใกล้หมู่บ้านประมาณสองสามกิโลเมตรก็จะจุดประทัดหรือยิงปืนขึ้นฟ้าเสียงดังเป็นสัญญาณให้คนในครอบครัวรู้ว่าใกล้จะเดินทางมาถึงแล้วให้เตรียมตัวออกมาต้อนรับ ฝ่ายลูกเมียพ่อแม่ที่รออยู่บ้านเมื่อได้ยินเสียงสัญญาณต่างก็พากันดีใจชวนกันเดินทางออกมารอต้อนรับขบวนนายฮ้อยด้วยความปีติยินดีที่ทุกคนกลับถึงบ้านอย่างปลอดภัย ภรรยาบางคนถึงกับน้ำตาไหลด้วยความปลาบปลื้มดีใจที่ได้รับของฝากจากผู้เป็นสามี

พอปู่ย่างเข้าสู่วัยชราพ่อจึงต้องเข้าสืบทอดตำแหน่งนายฮ้อย ประจำตระกูลแทน ปู่บอกว่าพ่อรักวัวควายเป็นที่สุดตอนเด็ก ๆ ให้ไปโรงเรียนก็ไม่ยอมไปเรียนหนังสือชอบหนีเรียนมาขลุกอยู่กับพ่อตู้หม่อนหรือคุณตาทวดของฉันทั้งวัน เพื่อช่วยเลี้ยงวัวเลี้ยงควายดูแลหาน้ำหาหญ้าให้มันกิน เมื่อโดดเรียนบ่อย ๆ เข้าทางโรงเรียนก็เรียกปู่ไปเตือน ปู่จึงจำใจ ต้องให้พ่อออกจากโรงเรียนมาเลี้ยงวัวซะเลยเพราะหมดหวังจะให้พ่อเรียนหนังสือสูง ๆ เพื่อโตไปเป็นเจ้าคนนายคนแล้ว